Wat hebben de volgende kunstwerken met elkaar gemeen? De Canterbury Tales van Chaucer, Mozarts Requiem, Dostojevski’s De broers Karamazov, Gaudi’s Sagrada Familia, Kubla Khan van Coleridge, Jimi Hendrix’ First Rays of the New Rising Sun, Smile van The Beach Boys, The Other Side of the Wind van Orson Welles, de Victory Boogie Woogie van Piet Mondriaan…

We zouden de lijst nog langer kunnen maken. Maar inderdaad: al deze werken zijn ‘onvoltooid’ gebleven. Ondanks, of misschien ook wel mede dankzij dat feit hebben ze onsterfelijke roem vergaard. Als onvoltooide werken vormen ze het topje van een ijsberg, want in de wereld barst het van de voortijdig gestrande of nooit ten uitvoer gebrachte pogingen: in bureaulades, in ateliers, in filmblikken, maar vooral natuurlijk in de hoofden van mensen. Wie nog een stap verder wil gaan, zou zelfs kunnen zeggen dat elk bestaand en als ‘af’ geldend kunstwerk (boek, film, schilderij) eigenlijk onvoltooid is, en pas echt voltooiing vindt in de verbeelding van de lezer, toeschouwer, luisteraar of kijker.

Het onvoltooide fascineert en is in dit nummer het thema van het Gids-dossier. Edzard Mik ontdekt in Athene de schoonheid van onaffe bouwconstructies. De vele betonnen skeletten die de stad rijk is, zo merkt hij, zijn niet alleen de dragers van evenzovele verhalen, ze zijn in hun onvoltooidheid ook volmaakt, er hoeft niets aan te worden toegevoegd. Mischa Andriessen schrijft over jazz, de muziekvorm waarin improvisatie een cruciale rol speelt en die principieel niet af mag zijn. Jazz is muziek die moet samenvallen met het moment waarop die gespeeld wordt. Hij vraagt zich af hoe houdbaar dit principe is.

In dubbel opzicht onvoltooid is de prozabijdrage aan dit dossier, dat afkomstig is uit de literaire nalatenschap van Boeli van Leeuwen: een fragment uit een nooit voltooide roman. Binnen de muren van de academie geldt het filosofisch onderzoek van oudsher als een zoektocht die per definitie onvoltooid blijft. Wout Cornelissen stelt aan de orde dat daar in het huidige klimaat aan de Nederlandse universiteiten eigenlijk nauwelijks nog plaats voor is. De poëzie van Mark Boog maakt het dossier, jawel, compleet. Maar ook hier geldt uiteraard dat deze Gids pas echt voltooid is als hij door u gelezen is.

Namens de Gids-redactie,
Annet Mooij