In de menselijke ervaring is de tegenstelling tussen ‘binnen’ en ‘buiten’ een van de meest fundamentele. Men kan denken aan het contrast tussen een veilig huis en een boze buitenwereld, tussen een vertrouwde sociale structuur en de potentieel gevaarlijke vreemde omgeving daarbuiten, of aan de voorspelbaarheid van een abstracte structuur tegenover chaos, die weliswaar vrijheid schept maar ook de mogelijkheid tot vernietiging in zich draagt. Een interessant geval is de Amerikaanse free jazz van rond 1960, waarin het streven los te breken uit geijkte melodieën en akkoordenschema’s werd beschouwd als metafoor voor sociaal-politieke bevrijding.

Wat zich binnen bevindt is per definitie beter beheersbaar dan wat daarbuiten zijn gang gaat. Deze oppositie is bij uitstek zichtbaar in wat, met een ambtelijk eufemisme, ‘detentie’ (vasthouding) wordt genoemd: mensen die ‘buiten’ iets hebben gedaan wat door de maatschappij als vergrijp wordt gedefinieerd, worden opgesloten met als doel hen tijdelijk uit de samenleving te weren, soms in de hoop dat ze ‘daarbinnen’ tot bezinning komen. Het verblijf in een penitentiaire inrichting is strak gereguleerd en leidt mede daardoor tot het ontstaan van een parallelle samenleving met eigen normen en waarden, en ook met een eigen taal.

In dit nummer van De Gids onderzoeken we de tegenstelling tussen ‘binnen’ en ‘buiten’ in brede zin, maar de aanleiding tot dit project wordt gevormd door het initiatief van de Stichting Blocknotes, die het schrijverschap van mensen in detentie stimuleert en hen in contact brengt met schrijvers ‘buiten’, en vice versa. In samenwerking met auteur Christine Otten, samen met Noortje Kessels oprichter van Stichting Blocknotes, gedetineerde Frank en de schrijfgroep in Penitentiaire Inrichting Heerhugowaard vroegen we gedetineerde en niet-gedetineerde schrijvers en dichters te reflecteren op het thema ‘binnen en buiten’. Ook zijn een paar teksten door gedetineerde en niet-gedetineerde schrijvers sámen geschreven.

Voor publicatie van de bijdragen van gedetineerde auteurs is krachtens artikel 40 van de Penitentiaire beginselenwet toestemming gegeven door de directeurs van de betreffende penitentiaire inrichtingen. Omdat de schrijvers in detentie vanwege mogelijke herkenbaarheid en herleidbaarheid niet onder hun volledige naam mogen publiceren, worden ook van niet-gedetineerde auteurs hierna alleen de voornamen genoemd.

Aan het themagedeelte werkten de volgende vertaler en auteurs mee: Alfred, Amar, Anton, Apo, Bram, Christine, Dominique, Frank, Jamal, Jay, Job, Khalil, Maartje, Mo, Piet, Richard, Robert, Roelof, Ronelda, Shanti, Sholeh, Stephan, Theo, Wytske en Yasin.

Piet, Wytske, Christine, Edzard en Frank,
namens de redactie