In de Noordoostpolder wandelen is ook rondlopen in het hoofd van de ingenieur die het landschap ontwierp. Dit land is geproduceerd om zelf te produceren. De ingenieur noemde het een mannelijk landschap. Een werkhof en geen lusthof. Een arbeidsgebied en geen luilekkerland. Maar die tegenstelling is minder groot dan ze lijkt.

Ingenieur Verhagen hield toen hij de polder componeerde rekening met het ritme. Hij respecteerde wat hij noemde het stramienverlangen van het landschap. The urge to form a pattern. Ik zie dit land graag als een fotosynthetiserend, telkens veranderend gedicht. Boerderijen, bomenrijen en sloten vormen de woorden. Ieder weiland een strofe. Elk dorp een bladzijde. Van boven gezien loop je hier in een abstract en telkens veranderend schilderij, een land art-project zonder auteur, een geoglief, een Nazca-krijttekening maar dan niet gewijd aan Incagoden maar aan de ideologie van de jaren vijftig.

Het is modern om een heel gebied uit het niets te creëren, het is klassiek om daarbij uit te gaan van het verlangen van het landschap zelf. Waar de ingenieur geen rekening mee hield – en hoe kon hij ook – was dat het landschap een verlangen zou ontwikkelen naar schaalvergroting.

Stedelingen proberen met minimoestuintjes uit de supermarkt op hun balkon opnieuw kennis te maken met de aarde die ons voedsel verschaft. Op je melkpak staat een afbeelding van de boer en zijn vrouw met hun familienaam, woonplaats en leeftijden afgedrukt in namaakhandschrift. De boer wordt een representatie op het pak en verliest in werkelijkheid fysiek contact met de melk. Henny (42) en Erik (45) uit Middenbeemster hebben hebben hun werk overgenomen zien worden door de melkinrichting. Dat levert grotere opbrengsten op. Maar een boer weet dat opbrengstvergroting door een nieuwe machine uiteindelijk niet hem ten goede zal komen, maar het systeem dat hem het apparaat verschaft. Hij weet ook dat ieder groter en automatischer landbouwgereedschap hem het contact met de aarde telkens een beetje meer zal afnemen.

De tractor bemoddert zijn wielen, zweet olie, stoot rook uit en ziet urenlang niets dan grond. De boer kijkt naar een scherm met daarop een avatar, een minitractortje. Het is niet moeilijk om je voor te stellen dat zo’n tractor zelf rijdt en dat er in geen landbouwvoertuig meer iemand hoeft te zitten. De boer werkt op zijn laptop met representaties van zijn akkers en uien. In de polder geniet alleen kunstmatige intelligentie van het uitzicht. In dit manmade landschap lijken wij Nederlanders de baas over de natuur, meer de baas dan waar ook ter wereld, bijna-scheppers. Dit gebied krijgt in dit scenario desalniettemin iets desolaats. Omdat er geen mens meer hoeft te zijn. Alleen machine-ogen, net als op Mars.

De landbouwmachines sorteren, spuiten en rooien. De ploeg verandert met meerdere regels tegelijk de tekst, schrijvend van links naar rechts en van rechts naar links, Arabisch en westers door elkaar maar dan zonder letters. Ieder seizoen en soms iedere dag wordt het weiland overschreven. Als er een tekstverwerker voor landschappen bestond, dan was de tractor de cursor.

De Terranovagrondfrees laat door zijn schoepen de kluiten gaan, de wortels en de wormen. Contact, contact, contact!

De Ebee-drone vliegt over het weiland, kijkt door het gewas heen en fotografeert wat er in vorige seizoenen is gebeurd. Zijn multispectrale camera registreert kleuren die wij niet kunnen zien en legt daarin bodemvochtigheid en fosfaatinhoud vast. Met zo’n camera wordt ook naar verre planeten gekeken in de zoektocht naar planten. Met zo’n blik worden ook honderden jaren oude perkamenten bekeken. Teksten die eeuwen geleden werden geschreven, uitgevlakt en overschreven. De drone ziet vorige versies. Voor hem is het weiland een palimpsest.

De John Deere zelfrijdende veldspuit, een apparaat zo groot als een rijtjeshuis dat zonder tractor het land met vloeistoffen bewerkt, wordt direct gevoed met data uit de drone en weet exact op welke graspol hij meer of minder moet spuiten. Het gesprek tussen de landbouwvoertuigen hoeft als het eenmaal loopt door geen mens meer te worden gehoord.

Als de veldspuit klaar is vraagt hij de drone om weer te gaan kijken. De drone vliegt over kuubkisten tot nul cent omlaag geprijsde wortelen. De overweldigende resultaten van de precisielandbouw dienen een verspillend economisch systeem met wereldwijd een handjevol schatrijke winnaars en veel kleine verliezers.

De drone ziet een buizerd te dichtbij komen en maakt automatisch een zijwaartse looping. Kort kijkt de camera die normaal alleen omlaag tuurt recht omhoog, in zijn buik.

De Massey Fergusontractor offert het teveel aan uien en wortelen door het opnieuw over de akker uit te rijden. Moge de nieuw gefabriceerde zaden en de laatste software-updates succesvol zijn.

In de stad wordt gemopperd op hoeveel gif er wordt gebruikt, maar niemand vindt het leuk om de hele dag rotzooi te moeten verspreiden. Dit is hoe er voldoende voedsel voor de wereldbevolking wordt geproduceerd. Dat het niet op de juiste plekken terechtkomt is een ander probleem. De Massey Ferguson kan moeilijk in zijn eentje naar Afrika tractoren.

De sorteerwagen die nog met de hand moet worden bediend staat stil op het erf.

God nam de man en plaatste hem in de paradijstuin om die te onderhouden. Dat was nog vóór Eva, vóór de zondeval en vóór de kennis. Adam wiedde rustig het onkruid in het paradijs.

In de sproeinevel op het veld verschijnt een regenboog, veroorzaakt door het rood-roze-oranje licht van de zonsondergang.

Mensen hebben ook stramienverlangen. Ik ga graag op in een patroon, in een boek, in dansmuziek of de versiering van de moskeeën van Isfahan. Opgaan in het polderlandschap doen de machines in mijn plaats. Ik woon in de stad, maar het platteland is spannender. Wereldwijd neemt de plattelandsbevolking af, want minder boeren kunnen meer. Maar er komen andere dingen voor terug. Een yoga_retreat op het land_. Breiende polderbewoners werken met een ontwerper en een programmeur aan een poldertrui. Boeren en architecten beginnen in een leegstaande schuur een flexwerkplek en proberen te ontdekken welk ritme het intercontinentale landschap verlangt.

Zoals de boer met zijn tractoravatar meerijdt, zo wil ik met de machineblik meekijken. Ik wil voelen hoeveel peren er van de bomen komen en hoeveel te weinig of te veel het er zijn. Ik wil leren wat de drone hoort in het geritsel van de populierenbladeren. Ik reserveer voor mijn vrouw en mij een vierkantje in het midden van een graanveld om naakt in te zonnebaden. Om ons heen doen de machines hun werk. Ze laten ons perkje met rust, want zo zijn ze geprogrammeerd, maar ze brengen wel verse frambozen. Na een uurtje wandel ik terug naar de boerderij om het machinepark te onderhouden.