Geloof is een vorm van kennis, ergens halverwege tussen hopen en weten. Veel mensen zullen bij geloof meteen aan religie denken, maar dat is niet waarover het gaat in dit nummer van De Gids, alleen al omdat religie in hoge mate een privé-aangelegenheid is geworden. Wel reserveren we het begrip voor existentiële kwesties: je gelooft, je bent er dus tot in het diepst van je ziel van overtuigd dat iets onomstotelijk waar is, of dat er in de toekomst iets zal gebeuren wat je eigen leven of (een deel van) de wereld beter maakt. Dat kan van alles zijn: geneeskunde, wetenschap, yoga of sprookjes – alle vormen komen hier aan bod.

Gegeven de betrekkelijke ondoorgrondelijkheid van het universum waarin we leven, is het een onmogelijke eis je in alles te baseren op controleerbare kennis. Wachtte iedereen steeds totdat alle onzekerheden waren opgelost, dan zou de wereld tot stilstand komen. We moeten het doen met vermoedens, veronderstellingen, hoop en vertrouwen. En dat doen we dan ook volop: we geloven in toekomstige welvaart, in de zegeningen van Europa, in het vermogen van technologie om vooralsnog onoplosbare problemen uiteindelijk op te lossen, of juist in het tegendeel van dit alles.

Waar wetenschap, en dan vooral natuurwetenschap, de rol van religie deels lijkt te hebben overgenomen, is het goed ons te realiseren dat ook hier geloof van groot belang is. De geneeskunde is een wonderlijke cocktail van hopen, geloven en weten, zoals Bert Keizer in het openingsessay laat zien. Wetenschap zonder geloof is er niet, stelt Willem Drees. Geloof is vaak de motor van onderzoek, het stimuleert en stuurt, al benadrukt Drees dat een wetenschappelijke houding vereist dat men te allen tijde bereid is zijn geloof te laten varen.

Velen van ons geloven misschien niet meer in een bovennatuurlijke wereld, maar dat betekent niet dat we zonder fantasieën en spirituele vergezichten kunnen. Gids-redacteur Dirk Vis toog naar Londen om met mythografe Marina Warner te spreken over sprookjes, mythen en de fantasiewereld van Facebook. In een Gids-dossier over geloven kan fictie niet ontbreken. De jonge schrijfster Roos van Rijswijk schreef voor dit nummer een verhaal; de poëzie is van Johanna Geels. Al met al wel een mooi nummer, geloven we.

Namens de Gids-redactie,

Piet Gerbrandy en Annet Mooij