Is er iets in uw leven waarvoor u de volle verantwoordelijkheid neemt?
Mijn teksten. En de rest.

Hoe ga je/moet men iets vinden/onderzoeken waarvan je niet weet/wij niet weten wat het is?
Een moeilijke en omslachtige vraag waarop het antwoord makkelijk is: je schrijft er een roman over. Ik zie schrijven als een vorm van onderzoek, de roman als een laboratorium van ideeën en krachten die je tegen elkaar kunt uitspelen. Al schrijvende zul je jezelf verrassen en ontdekkingen doen.

Hoe leeft u? En hoe moeten wij leven?
Streef naar het beste, maar wees mild voor je tekortkomingen. Open je bewustzijn voor dat van anderen, of het nu in levenden lijve is, middels kunst, filosofie, literatuur of anderszins. Aan dat alles heb je denk ik je handen al meer dan vol.

Welk eten vindt u onethisch?
Al het eten waarvoor dieren onnodig geleden hebben, is het makkelijke antwoord. Intussen heeft de realiteit ons ingehaald en weten we dat het eten van vlees het klimaat in grote mate belast en dat maakt het onethisch. Waarschijnlijk zullen we binnen enkele decennia toegaan naar een wereld waarin geen vlees meer wordt gegeten. Die slag is bij ons thuis nog niet gemaakt. De kinderen hechten aan de smeerworst en pepersalami op hun brood. Een keer per week doen we ons tegoed aan vleesch. Gehaktballen van de Jumbo. Acht stuks die we met ons vijven tot de laatste bevechten en een dikke laag vet in de pan achterlaten. We zijn geen fanatici.

Wat vindt u uitgesproken mooi, en waarom?
Deze vraag deed me nadenken over verschillende soorten schoonheid. Je hebt de klassieke schoonheid van kunst, poëzie, van een prachtige zonsondergang, sonate of schilderij. Daarnaast is er de alledaagse schoonheid, die nabij is maar we soms vergeten of niet meer zien. De laatste is voor mij vaak verbonden aan geestdrift. Het aanhaken van ideeën aan tafel, steeds veranderend en op elkaar reagerend, van elkaar afstuitend als biljartballen. Iemand vertelt iets en een nieuw aspect van de werkelijkheid opent zich voor je, dat vind ik mooi. Ik zou de ene schoonheid niet voor de andere willen inruilen. Ze kunnen niet zonder elkaar. Ik vergeet geluiden. Daar gaat mijn essay over.

Wat is de mooiste metafoor en/of de lelijkste metafoor die u kent of zelf hebt gebruikt? En waarom?
Sommige metaforen zijn zo sterk of origineel dat ze je bijblijven. Nabokov schrijft ergens in Lolita: ‘When I reached Pavor Manor, the sun was visible again, burning like a man.’ Wie is die man? Humbert Humbert zelf natuurlijk, die in vuur en vlam staat voor Lolita. Wat hier zo origineel aan is, is dat in literatuur doorgaans menselijke eigenschappen of gevoelens worden vergeleken met natuurfenomenen. Nabokov draait dat principe om. Regelmatig als de zon doorbreekt denk ik, daar is-ie weer, ‘burning like a man’. Over mijn eigen metaforen: de beste zijn die die in een flits tot je komen. Maar zodra ik ze heb opgeschreven vergeet ik ze.

Wat is wat u betreft, als puntje bij paaltje komt, de uiteindelijke grondstof van de werkelijkheid?
Dat wat tussen ons zweeft als de stofdeeltjes die je ziet als de zon op bepaalde manier naar binnen valt: ideeën, percepties, gevoelens, aannames, soms juist, maar vaak ook niet. Vruchten van het bewustzijn met soms – gelukkig – een botsing of een vereniging. Maar uiteindelijk zijn we grondstoffelijk alleen.

Wat is de gevaarlijkste illusie die mensen kunnen koesteren?
Alles denken te weten. Oftewel de dood in de pot.

Wat verstaat u onder fatsoen?
Fatsoen is cultuur- en plaatsgebonden. Ik zou zeggen: oordeel niet, leef en laat leven. Maar er zijn ook andere fatsoensnormen en hoe verhouden die zich tot elkaar? Mijn buren ergeren zich waarschijnlijk aan de bladeren van onze krulwilg in hun tuin.

Wat zou u veranderen aan uw leven als er onomstotelijk en algemeen geaccepteerd wetenschappelijk bewijs bestond van een hiernamaals?
Niets. Ik zou de vraag stellen: wat komt er na dat hiernamaals? Is er sprake van een estafette aan hiernamaalsen? Het is als met de oneindigheid van het heelal. Als kind lag ik er wakker van in bed, nu heb ik mijn handen meer dan vol aan deze wereld.

Welk ledemaat zou u willen opofferen voor de goede zaak? Welke goede zaak?
Opoffering riekt naar fanatisme en dat wantrouw ik. Laat ik het bij mijzelf houden: liever dan een ledemaat missen zou ik misschien iets minder lang willen zijn. Lang zijn is geen onverdeeld genoegen. Bij staande recepties of feestjes is het vaak moeilijk gesprekken te volgen, zeker in een lawaaierige omgeving. Ik voel me vaak als James Comey die zich verschuilt tegen de achtergrond van de gordijnen in het Witte Huis, maar toch gespot en naar voren wordt geroepen door Trump. Het niet opvallen maar zijn ogen en oren gespitst houden zie ik als een goede zaak voor een schrijver.

Wat is voor u/voor jou altijd de grote vraag in het leven (geweest)?
Toevallig sprak ik hier onlangs met een vriend over: Is het leven een strijd? Het antwoord is ja, maar de grootste strijd die je voert is denk ik die met jezelf. Ik heb mezelf lang in de weg gezeten met mijn uitstelgedrag, mijn twijfels, angst en perfectionisme. Ik begin nu pas.