‘De toekomst is er al, alleen niet eerlijk verdeeld,’ schreef de beroemde scifi-schrijver William Gibson. Speculatieve fictie mag over de toekomst gaan, ze is steeds geworteld in onze eigen tijd, met alle blinde vlekken en vertekeningen die daarbij horen. Gibson zelf vond het steeds moeilijker om ver in de toekomst te kijken, en hij is niet de enige. Het lijkt steeds lastiger om een verre horizon te zien, in elk geval een die niet alleszins dystopisch is. Maar wie de geschiedenis van speculatieve fictie een beetje kent, weet dat eindtijddenken niets nieuws is.

In dit themanummer over en met speculatieve fictie gaan we daarom niet alleen vooruit maar ook terug in de tijd. Want terwijl wij de toekomst meestal zien als iets wat voor ons ligt, zijn er ook culturen die voor de toekomst juist achterwaarts wijzen. Alleen dat wat je van achteren besluipt is onbekend en kan je onverwachts bespringen. Letterlijk betekent toekomst ‘dat wat op ons toekomt’, maar van oudsher is het ook: resultaat, of bezoek. Op wiens bezoek hopen we dan, welk resultaat willen we — en hoe verdraag je de machteloosheid als je alleen nog maar toekomstige rampen kunt afwachten? Wat is ervoor nodig om te ontdekken wat meestal onopgemerkt blijft?
Aan schrijvers, dichters, essayisten en kunstenaars vroegen we aan wat voor speculatieve fictie ze nu behoefte hebben, waar ze die vinden, en hoe die klinkt. Hun antwoorden kwamen in de vorm van verhalen, gedichten, essays en beelden. Verwacht afgeschafte geschiedenis, instortende fietsenkelders, hongerige monden, planten als relatietherapeuten, moordlustige orchideeën, hemelsnoeren, alien-ontvoeringen, reizen hoog boven het ijs, en in alle gevallen een realiteit waar niets aan hoefde te worden toegevoegd.
Het lettertype ‘New Alphabet’, in dit nummer groen gedrukt, wordt gezien als het meest radicale experiment van de Nederlandse ontwerper en typograaf Wim Crouwel. Eind jaren zestig ontwikkelde hij dit lettertype als reactie op het eerste apparaat voor elektronische fototypesetting voor een speculatieve toekomst.

Maria Barnas, Wytske Versteeg en Dirk Vis,
namens de redactie