Over alles zelf te moeten beslissen is niet uit te houden − daaruit volgt weer de toegevoegde waarde van dat er voor jou beslist wordt, en hoe meer macht de beslisser heeft, hoe minder je ervan wilt merken.

Als een arme hongerige man hardop voor jou beslist, mag hij daarna opeten wat jij op je bord laat liggen.

Als de staat het in het diepste geheim doet ben je zelfs bereid daar belasting voor te betalen.

Zo beschouwd zijn niet alleen het gras en de bomen in het park een publiek goed, maar dat je niet hoeft te beslissen dat een wandeling in het park vanavond tweeënhalve euro waard is, dat is the comedy of the commons.

Als een rijke een arme voor hem kan laten beslissen heeft hij de staat minder nodig en de staat kan volledig gaan wegsterven als elke arme zijn eigen arme heeft.

Charles Dickens vermoedde dat je nog meer kunt genieten van je warme eten in je warme kamer als je buiten een arme man in de kou heen en weer ziet lopen; dat is zijn Christmas-conjecture.

Na een half uur nodig je de arme uit met je mee te eten en hij mag zeggen wat het volgende gerecht zal zijn dat jij eet. Dan helpt de arme je niet één keer, maar twee keer − de Christmas and your birthday on the same day-conjecture − want je wordt ook geholpen doordat de arme man voor jou beslist.

Dit is moeilijk − maar niet onmogelijk − uit te leggen aan de twaalfjarige die zich de twee of drie beslissingen die hij zelf mag nemen niet af wil laten nemen, hoe misselijk ze hem ook laten voelen.

envoi

Als Kleisthenes democratie invoert in Athene wordt elke burger lid van een stam, elke stam bestaat uit drie delen, een van de stad, een van de kust en een van het binnenland, en elk deel uit tien volkeren.

Het volk is wie er woont in de buurt waar hij woont, of waar zijn familie ooit gewoond heeft, als de andere leden van dat volk bereid zijn zich dat te herinneren.

Elke stam krijgt de naam van een legendarische held die voortaan als de oorspronkelijke voorouder van alle leden van de stam beschouwd wordt.

Verplichtingen en rechten om mee te beslissen in elke grotere eenheid worden gelijkelijk verdeeld over de eerstvolgende kleinere eenheid.

Voorstel: neem de kaart van Europa en teken nieuwe eenheden die elk bestaan uit drie kleinere eenheden uit drie zo verschillend mogelijke delen van Europa, en zo verder.

Nachoem M. Wijnberg (1961) is dichter – in maart 2022 verschijnt zijn twintigste bundel Namen noemen – en publiceerde vijf romans – laatstverschenen Alle collega’s dood (2015). In 2018 ontving hij de P.C. Hooftprijs. Hij is ook werkzaam als hoogleraar aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit van Amsterdam.

Meer van deze auteur